đưa người ta không đưa qua sông

Ly khách! Ly khách! Con đàng nhỏ,
Chí rộng lớn ko về bàn tay ko,
Thì ko khi nào rằng trở lại!
Ba năm u già nua cũng chớ ngóng.

Ta biết người buồn chiều hôm trước
Bây giờ ngày hạ sen nở nốt,
Một chị, nhị chị gần giống sen
Khuyên nốt em trai loại lệ sót (*).

Ta biết người buồn sáng sủa hôm nay:
Trời ko ngày thu, tươi tỉnh lắm thay cho,
Em nhỏ thơ ngây hai con mắt biếc
Gói tròn xoe tiếc thương cái khăn tay...

Người đi? Ừ nhỉ, người chuồn thực!
Mẹ thà coi như cái lá cất cánh,
Chị thà coi như thể phân tử những vết bụi,
Em thà coi như khá rượu say.

Mây thu đầu núi, dông tố lên trăng (**)
Cơn mức giá chiều nao sụp đổ bóng âm thầm.
Ly khách hàng ven trời nghe mong muốn khóc,
Tiếng đời xô động, giờ hờn căm (***).
(1941)

(*) Có phiên bản chép là "dòng lệ xót".

(**) Có phiên bản chép là "giá lên trăng".

(***) Khổ cuối bài bác thơ thông thường ko được nghe biết. Theo "Văn hóa nước ta tổ hợp 1989-95" (Hà Nội, 1989), vô một phiên bản in "Tiểu thuyết loại Bảy" (1940) với đoạn này.

"Tống Biệt Hành" là bài bác thơ có tiếng và được ưa quí nhất của Thâm Tâm. Có người ko ngần quan ngại liệt nó vào một trong những vô chục bài bác thơ chi phí chiến hoặc nhất (1). Chục trong năm này, "Tống Biệt Hành" cũng khá được xếp vô tuyển chọn lựa chọn năm mươi bài bác thơ trữ tình tiêu biểu vượt trội của chục thế kỷ thơ ca nước ta (2).

Đề tài bài bác thơ là một trong vô hằng hà tụt xuống số những cuộc ly biệt được tiến hành "Thơ Mới" thời 1930 - 1945. Nhưng có lẽ rằng vô văn học tập nước ta, trước và sau Thâm Tâm, không có bất kì ai viết lách về chia tay giàn giụa tính bi thảm, trữ tình và mạnh mẽ cho tới như vậy.

Đưa người, tớ ko đem qua loa sông.

Từ bao đời ni, dòng sông, bến nước vẫn chính là vị trí của những cuộc dẫn dắt biệt. Chẳng những vì thế xưa cơ, phương tiện đi lại giao thông vận tải hầu hết của những người dân quê là cái thuyền. Con sông còn như 1 ranh giới, một vòng đai chứa đựng và chở che từng vùng xã mạc. Mỗi người, khi qua loa sông, cũng chính là khi tách quăng quật quê nhà nằm trong mái ấm gia đình và người thân trong gia đình của mình. Chẳng cần là tình cờ khi loại sông, con cái tàu chuồn vô tâm thức từng người như 1 hình tượng của giã từ, xa xăm cơ hội. Trong thơ ca cũng vậy:

Anh Khóa ơi,
Em dẫn dắt anh xuống tận bến tàu...
("Anh Khóa", Trần Tuấn Khải)

Biệt ly,
Sóng bên trên loại sông,
Ôi bé tàu như xé song lòng,
Và mây trôi, nước trôi, tháng ngày trôi,
Càng lướt trôi.
("Biệt ly", Dzoãn Mẫn)

Nhưng đợt này, người sáng tác ko đem chúng ta bản thân qua loa sông. Vào trong thời hạn cuối của thập kỷ phụ thân mươi, khi Nguyễn Bính viết lách "Những bóng người bên trên sảnh ga", nhiều cuộc ra đi vẫn khởi điểm bên trên một bến xe cộ, một sảnh ga này cơ.

Tuy thế hình hình họa con cái đò, bến nước vô văn học và cuộc sống vẫn thấm sâu vô người sáng tác tự động khi nào, khiến cho anh cần thốt lên:

Sao phổ biến sóng ở vô lòng?

Hỏi đấy, tuy nhiên chỉ nhằm thể hiện nỗi lòng buồn buồn phiền trộn chút vị ngất ngây của anh ý. Tiếng sóng ấy không tới chừng như "tiếng đời xô động, giờ hờn câm" ở đoạn kết, vẫn giống như giờ đàn khuấy động những cung bậc bi phẫn thân thuộc người chuồn và kẻ ở.

Đã hoặc rằng "người" buồn đấy, còn "cảnh" rời khỏi sao? Buổi chiều ấy, cho dù "không thắm, ko vàng vọt", tuy nhiên "đầy hoàng thơm vô đôi mắt trong", và hoàn toàn có thể đặc biệt đẹp mắt đấy. Nhưng nó vẫn đượm vẻ gì man mác vô lăm le. Có điều, vô khi ấy, này ai còn nhằm ý cho tới cảnh vật phía bên ngoài. Họ mải "giã gia đình" và "dửng dưng". Đối với người sáng tác, chỉ từ người chuồn là tồn bên trên, anh chỉ "đưa người ấy", ngoại giả tất cả không giống này với nghĩa gì.

Cuối nằm trong thì giờ khắc chia ly cũng cần cho tới. Người chuồn kiêu hùng lắm, nhiệt huyết và hăm hở lắm:

Ly khách! Ly khách! Con đàng nhỏ,
Chí rộng lớn ko về bàn tay ko,
Thì ko khi nào rằng trở lại!

Anh thề nguyền thốt thiệt ghê! Người hiểu ko biết anh chuồn đâu, anh làm cái gi. Chắc sự nghiệp của anh ý rộng lớn lắm. Có gì thực hiện tớ ghi nhớ lại chàng Kinh Kha vô Tần qua loa sông Dịch mức giá tái tê, khẳng khái thực hiện hớp rượu, rồi bước trực tiếp không xoay đầu lại:

Phong chi tiêu tiêu hề, Dịch thủy hàn,
Tráng sĩ nhất khứ hề, bất phục trả.
(Gió liu riu chừ, sông Dịch mức giá gớm ghiếc,
Tráng sĩ một chuồn chừ, ko khi nào về.)

Ta thấy anh chuồn khí thế thiệt đấy, tuy nhiên sao đơn độc quá! Đi thì cứ chuồn, tuy nhiên này với rõ ràng tương lai:

Ba năm, u già nua cũng chớ ngóng.

Anh lên gân vậy thôi, chứ thực rời khỏi, anh thương u lắm. Và khi chuồn, này cần anh ko day dứt. Anh còn chị, còn em. Những người chị "như sen" và người em "ngây thơ hai con mắt biếc", đâu mong muốn anh chuồn. Hẳn ngôi nhà anh nheo nhóc và đặc biệt vất vả lắm, anh chuồn rồi, ai lo?

Xem thêm: cô vợ lãnh khốc của phương thiếu

Tất nhiên, chí trai bốc đồng, anh trầm trồ quyết tâm lắm. Nhưng hay thấy cơ đơn giản vẻ vẻ ngoài. Kỳ thực, lòng anh thiệt yếu mềm. Anh vẫn buồn, chắc hẳn rằng kể từ lâu, chứ đâu cần chỉ còn "chiều hôm trước" với "sáng hôm nay".

Và cảnh sắc khung trời ngày hạ sang trọng thu ấy thiệt đẹp mắt. Anh nhất quyết cần kể từ giã mái ấm gia đình, đồng chí vô quang cảnh ấy sao? Đích của anh ý này với chắc hẳn rằng gì? Đâu cần anh không tồn tại những day dứt, buộc ràng bịn rịn?

Nhưng rồi anh vẫn dứt áo rời khỏi chuồn. Đi khi này nhưng mà người dẫn dắt chẳng hay:

Người đi! Ừ nhỉ? Người chuồn thực!

Như một giấc mơ, khi thức tỉnh không còn gì. Anh đã từng đi, chuồn thực. Làm đứa ở lại đắm vô nỗi thẫn thờ. Cuộc đời sao như tỉnh, như mơ! Đành cần chịu!

Tất cả kéo đến một cao trào. Nhịp thơ trở thành gấp rút, cứng rắn, mạnh mẽ, tuy nhiên đượm vẻ chua chát và bi phẫn:

Mẹ thà coi như cái lá cất cánh,
Chị thà coi như thể phân tử những vết bụi,
Em thà coi như khá rượi say.

Anh mong muốn quên lãng chuồn tất cả. Quên tiếp cận không còn nỗi sầu. Như người lữ khách hàng vô "Chiều" của Hồ Dzếnh. Nhưng demo hỏi: với quên được không?

Mây ân xá đầu núi, dông tố lên trăng,
Cơn mức giá chiều nao sụp đổ bóng âm thầm.

Thời gian giảo qua loa chuồn. Bóng hoàng thơm không thể nữa. Cơn mức giá và bóng tối quấn lên từng bước một anh chuồn. Lúc ấy, người lữ khách hàng còn sót lại 1 mình. Âm âm thầm. Lặng lẽ. Cái đích vẫn xa xăm vời. Và nhuệ khí xưa đâu còn nữa. Anh mong muốn nhảy khóc, mong muốn gào lên tức tưởi:

Ly khách hàng ven trời nghe mong muốn khóc,
Tiếng đời xô động, giờ hờn câm...

Chẳng biết khi ấy, anh trách móc ai? Trách bản thân, hoặc trách móc cuộc sống cay nghiệt?

*

Ông Hoài Thanh vô "Vài tâm trí về thơ" (3) vẫn thú nhận khi viết lách "Thi nhân Việt Nam", ông đặc biệt khoái "Tống Biệt Hành". Chẳng những vì thế "điệu thơ gấp rút. Lời thơ gắt. Câu thơ cứng rắn, gân guốc. Không quyến rũ, uyển gửi như phần nhiều thơ bây giờ" (4), nhưng mà hầu hết bài bác thơ đem phong vị "bâng khuâng khó khăn hiểu của thời đại". (5)

Không rõ ràng "Tống Biệt Hành" với gì "khó hiểu"? Nhưng rõ rệt khi hiểu, tôi thấy thiệt "bâng khuâng". Vẻ trầm hùng, cổ kính của bài bác thơ với những hình hình họa "mong manh, kinh rợn, tựa như những nhát dao xiết vô tâm trạng, tưởng là đặc biệt nhẹ nhàng hóa rời khỏi lại đặc biệt nặng" (6) tạo ra một tuyệt hảo thiệt mạnh và thâm thúy cho tới người hiểu.

Ít năm vừa qua phía trên, thi sĩ Lương Trúc (7), một người chúng ta của Thâm Tâm, với bật mý rằng "Tống Biệt Hành" là bài bác thơ Thâm Tâm viết lách tặng ông khi ông chuồn sinh hoạt. Tạm nghĩ rằng như thế. Tại vô yếu tố hoàn cảnh bấy giờ (1941), hành vi cách mệnh của những thanh niên giới hạn tuổi nhị mươi như chúng ta, hoàn toàn có thể xem là một sự xả thân giàn giụa nguy hiểm. Nó đem hình hình họa những tráng sĩ thời xưa, vô trận đánh "lạnh lùng bám theo trống trải dồn" ("Chiến sĩ vô danh", Phạm Duy), với lòng nhiệt huyết linh nghiệm "chiến ngôi trường chuồn chẳng tiếc đời xanh" ("Tây Tiến", Quang Dũng). Và cũng chẳng không giống gì bao nhiêu hình hình họa thiệt đẹp mắt và oai nghiêm hùng của lứa văn người nghệ sỹ đầu nhập cuộc kháng chiến, nửa thập kỷ về sau:

Sáng chớm mức giá trong thâm tâm Hà Thành,
Những phố lâu năm xao xác khá may,
Người rời khỏi mũi nhọn tiên phong ko ngoảnh lại,
Sau sống lưng thềm nắng và nóng lá rơi giàn giụa.
("Đất nước", Nguyễn Đình Thi)

... Nhớ tối rời khỏi chuồn khu đất trời bốc lửa
Cả đô thị ngùn ngụt cháy sau lưng
Những chàng trai ko white nợ anh hùng
Hồn chục phương phân phất cờ đỏ au thắm
Rách xơ xác rồi song giầy vạn dặm
Bụi ngôi trường chinh nhạt bạc áo hào hoa
Mái tóc xanh hứa hẹn mãi cho tới khi già
Phơi nắng và nóng dông tố và hoa ngàn cỏ dại
Theo giờ gọi của những người dân Hà Nội
Trở về
Trở về lắc lại quê hương!
("Ngày về", Chính Hữu)

*

Cuộc đời Thâm Tâm thiệt cụt ngủi. Ông viết lách ko nhiều (8). Cái bị tiêu diệt cướp ông chuồn ở tuổi tác 33. Ông vẫn nhẩy vào trận đánh đấu của dân tộc bản địa một giảm nhiệt trở nên. Từng là chỉnh sửa viên tập san "Tiên phong" (1945-1946) rồi thư ký tòa biên soạn báo "Vệ quốc quân", ở Chiến dịch Biên giới (1950), Thâm Tâm bị bức rét nặng nề trong những lúc không tồn tại thuốc thang. Vô phương cứu vãn trị, ông bị quăng quật lại vô 1 căn ngôi nhà sàn bên trên phiên bản Nà Po và một người liên hệ. Anh này là kẻ độc nhất xuất hiện khi ông tắt thở và van nài được bà con cái dân phiên bản một miếng vải vóc white nhằm thực hiện khăn tang (8).

Cái bị tiêu diệt của Thâm Tâm thiệt bi thảm. Nhưng nó cũng thiệt đẹp mắt và bi thảm ở góc cạnh một tráng sĩ điểm tụt xuống ngôi trường. Đẹp và bi thảm như "Tống Biệt Hành" của ông vậy!

Chú Thích - Giới Thiệu Tham Khảo:

1. Vũ Quần Phương: Thâm Tâm và "Tống Biệt Hành" ("Quân group Nhân dân", 1990).

2. "Văn hóa nước ta tổ hợp 1989-95" (Hà Nội, 1989).

3, 4, 5. "Tuyển luyện Hoài Thanh", luyện 2 (Hà Nội, 1983).

6. Vũ Cao: "Tản mạn dọc đàng văn học" ("Văn nghệ Quân đội" mon 6-1988).

Xem thêm: vẽ tĩnh vật lọ hoa và quả

7. Tên thiệt Phạm Quang Hòa, sinh vào năm 1915. Xin coi tăng bài bác của Hoàng Tiến: "T.T.Kh. là ai?" ("Nhân dân Chủ nhật" ngày 16-7-1989).

8. Sinh thời, thơ Thâm Tâm không được in trở nên luyện. Mãi cho tới năm 1988, luyện "Thơ Thâm Tâm" thuế tầm một trong những ganh đua phẩm tiêu biểu vượt trội của ông vừa mới được ấn hành.

9. Theo Từ Bích Hoàng: "Cách mạng kháng chiến và cuộc sống văn học", luyện 1 (Nhà xuất phiên bản Tác phẩm mới nhất, Hà Thành 1985).